به گزارش پارسینه به نقل از دنیای اقتصاد، فعالان حوزه سلامت دیجیتال معتقدند که حکم‌های دولتی مبنی بر فعالیت آنها بارها از سوی سازمان غذا و دارو نقض شده است و این ماجرا تا آنجا ریشه دارد که حتی در جریان جنگ 12 روزه بین ایران و اسرائیل که این پلتفرم‌ها به دنبال قطع اینترنت و اختلال جی‌پی‌اس به سختی به فعالیتشان ادامه می‌دادند به‌جای تسهیل و همراهی، مدام بر سر راه آنها سنگ‌اندازی شده است.
جدال با پلتفرم‌ها
در حالی که حدود دو ماه از آخرین نامه رئیس سازمان غذا و دارو به داروخانه‌ها می‌گذرد، سکوت این سازمان در خصوص فعالیت پلتفرمهای حوزه توزیع آنلاین دارو همچنان ادامه دارد. مهدی پیرصالحی در این نامه که به معاونان غذا و دارو دانشگاه و دانشکده‌های علوم پزشکی، خدمات بهداشتی و درمانی ارسال کرده بود، عملا همکاری داروخانه‌ها با سکوهای اینترنتی، کسب‌وکارهای مجازی حمل‌ونقل کالا در خصوص نسخه‌پیچی، تهیه و ارسال هرگونه اقلام دارویی را ممنوع اعلام کرد.
در بخشی از متن این نامه آمده بود: «هرگونه همکاری مستقیم و غیرمستقیم با سکوهای اینترنتی و کسب‌وکارهای مجازی حمل‌ونقل کالا در خصوص نسخه‌پیچی، تهیه و ارسال هرگونه اقلام دارویی با نسخه و بدون نسخه و اقلام دارویی یارانه‌ای (مانند شیر خشک) تا زمان ابلاغ دستورالعمل و ضوابط فنی ثبت و پردازش سفارش‌های خدمات برخط دارورسانی، توسط این سازمان ممنوع بوده و با متخلفان مستند بر قوانین برخورد خواهد شد.»
این در حالی است که بخش خصوصی بارها اقدامات مختلفی برای این ماجرا انجام داده و نامه‌نگاری‌های بسیاری کرده بود که همگی در نهایت به این تعلیق پس از نامه رئیس سازمان غذا و دارو ختم شدند. نیما فاضلی، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک تهران، در این باره نیز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «تاریخچه موضوع دارورسانی دیجیتال و اتفاقات پیرامون آن تا پیش از شروع جنگ 12 روزه کاملا روشن است، اما در یکی دو ماه منتهی به این بحران متاسفانه شاهد اقدامات گسترده‌ای از سوی سازمان غذا و دارو و انجمن داروسازان بودیم.
به بیان دقیق‌تر هر جا که امکان خرید تریبون وجود داشت، آنها نهایت استفاده را کردند تا مخالفت خود با دارورسانی آنلاین را به روش‌های مختلف اعلام و ترویج کنند. به دفعات در مجامع مختلف از مخالفت‌شان گفتند، علیه پلتفرم‌ها هجمه رسانه‌ای به راه انداختند، انواع تهمت‌ها و تخریب‌ها و فرافکنی‌ها را در دستور کار قرار دادند و هر اقدامی که تصور می‌شد بتواند اعتماد عمومی را نسبت به پلتفرمهای دارورسانی خدشه‌دار کند و این مسیر را به بن‌بست برساند، در عمل پیاده کردند.»
او درباره اقدامات بخش خصوصی برای ابقا در حوزه توزیع اینترنتی دارو توضیح می‌دهد: «در این شرایط بخش خصوصی ساکت ننشست. ما نیز از مسیرهای قانونی پیگیری‌های لازم را انجام دادیم. از طریق مجلس و کمیسیون اصل 90، از طریق شورای عالی فضای مجازی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و حتی معاونت‌های مختلف ریاست‌جمهوری تلاش کردیم با برگزاری جلسات تخصصی، نامه‌نگاری‌های مستند و گفت‌وگو با نهادهای ذی‌ربط در برابر موج منفی و فضای تخریبی ایجاد شده واکنش نشان دهیم. هرچند از نظر پوشش رسانه‌ای قدرت تریبون‌هایی را که در اختیار مخالفان بود نداشتیم، اما پیگیری‌ها را رها نکردیم.»
او معتقد است که در ادامه در پاسخ به این اقدامات مکاتبات و دستورهای متعددی از نهادهای بالادستی صادر شد. همچنین نامه‌هایی از کمیسیون اصل 90، وزارت ارتباطات، معاونت‌های ریاست‌جمهوری و سایر نهادها خطاب به سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت ارسال شد تا مسیر خدمات دارورسانی آنلاین باز شود و از برخوردهای سلبی جلوگیری شود؛ اما در نهایت نتیجه و اقدام خاص و موثری از سوی این نهادها مشاهده نشد.
فاضلی معتقد است که پس از نامه رئیس سازمان غذا و دارو، با روش‌های مختلف و به صورت مکتوب از او خواستند که این نامه را برگردانند و اصلاح کنند، اما این درخواست نیز بی‌پاسخ مانده است. فاضلی در این باره توضیح می‌دهد: «در خردادماه بخش زیادی از داروخانه‌هایی که پیش از این با پلتفرمهای دارورسانی همکاری می‌کردند به دلیل نگرانی از تبعات این نامه، همکاری خود را قطع کردند.
این اقدام در حالی صورت گرفت که از طرف دیگر سازمان غذا و دارو خود پلتفرم‌ها را ملزم کرده بود که تنها با داروخانه‌های رسمی، یعنی داروخانه‌هایی که مجوز سازمان غذا و دارو دارند، فعالیت کنند. این در حالی بود که طبق نامه قبلی به‌طور کلی همکاری پلتفرم‌ها با تمام داروخانه‌ها ممنوع شده بود. به این ترتیب شرایط به گونه‌ای شد که گویی زیرساختی روی آب ساخته شده باشد که با کوچک‌ترین ضربه فرو می‌ریزد.»
او همچنین توضیح می‌دهد که با وجود تمام نامه‌نگاری‌ها، تذکرات کمیسیون اصل 90 و حتی دستور مستقیم وزیر بهداشت به سازمان غذا و دارو مبنی بر خاتمه دادن به این موضوع، عملا هیچ اقدامی از سوی این سازمان انجام نشد و انجمن داروسازان نیز از مواضع خود عقب‌نشینی نکرد. فاضلی درباره ادامه این ماجرا در روزهای جنگ نیز می‌گوید: «در همان روزهای ابتدایی جنگ بخش بیشتری از داروخانه‌ها را نیز از دست دادیم؛ چرا که بسیاری از داروخانه‌های سطح شهر، به‌ویژه در تهران، به دلیل شرایط بحرانی تعطیل کردند؛ در نتیجه مشکل دارورسانی دوچندان شد. به این ترتیب بخشی از داروخانه‌ها را با آن نامه از دست داده بودیم و بخش دیگر را به دلیل تعطیلی‌ها.»
مهدی خدادادی، یکی از فعالان حوزه سلامت دیجیتال، نیز در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «پیش از وقوع این اتفاقات، در موضوع دارورسانی ما مکاتبات و پیگیری‌های متعددی داشتیم و قرار بود جلسات مشترکی میان وزارت ارتباطات و وزارت بهداشت برای بررسی و رفع مسائل موجود برگزار شود؛ جلساتی که هدف آن باید کمک به بهبود خدمات‌رسانی به مردم باشد، نه صرفا حفظ منافع گروه‌های خاص. با توجه به شرایط موجود و رخدادهای اخیر متاسفانه این جلسات هنوز برگزار نشده و پیگیری‌های ما بی‌پاسخ مانده است.
امیدواریم این جلسات در نخستین فرصت برگزار شود، زیرا یک سری تکالیف قانونی وجود دارد که مسوولان مربوطه باید نسبت به اجرای آنها اقدام کنند.» او همچنین به این مورد نیز اشاره می‌کند که طی روزهای گذشته آیین‌نامه کمیته رسیدگی به مشکلات اقتصاد دیجیتال در شورای عالی فضای مجازی تصویب شده است. این کمیته که قرار است ذیل مرکز ملی فضای مجازی تشکیل شود و از سایر قوا نیز در آن عضو هستند، وظیفه دارد در هر موردی که مصوبات یا اقدامات دستگاه‌های اجرایی موجب ایجاد خلل در ارائه خدمات کسب‌وکارهای دیجیتال شود، ورود و موضوع را بررسی و پیگیری کند.
بر اساس ساختار تعیین‌شده، تصمیمات و دستورات صادر شده از سوی این کمیته نیز لازم‌الاجرا خواهد بود. خدادادی همچنین ادامه می‌دهد: «در جلسه تقدیر از کسب‌وکارهای فعال در حوزه سلامت دیجیتال که طی جنگ 12 روزه خدمات‌رسانی کردند، اشاره شد که ما بیش از سه سال است که با دولت در نوعی کشمکش قرار داریم، اما متاسفانه دستورات و نامه‌ها مرتبا نقض می‌شود و هر بار به بهانه‌ای جدید، به شکلی متفاوت مسیر فعالیت ما محدود می‌شود. امیدوارم اکنون که همه ذینفعان بار دیگر مشاهده کردند که اقتصاد دیجیتال عمیقا پای این کشور ایستاده و صرفا به فکر منافع خود نیست، بتوانیم به مسیری منطقی و مناسب برسیم؛ مسیری که در آن تمامی ذینفعان بتوانند گامی رو به جلو بردارند و به دستاوردی ارزشمند دست پیدا کنند.»
چالش جی‌پی‌اس و اینترنت
این سکوت و ادامه سنگ‌اندازی‌ها بر سر راه پلتفرمهای توزیع آنلاین دارو در حالی اتفاق می‌افتد که آنها نیز مانند تمام کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال در طول جنگ 12 روزه بین ایران و رژیم صهیونیستی با قطع اینترنت و جی‌پی‌اس دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، اما فعالان این بخش تلاش کرده‌اند تا به خدمت‌رسانی ادامه دهند. احمد طاهرخانی، یکی از فعالان حوزه سلامت دیجیتال، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «یکی از مسائل مهمی که در جریان بحران اخیر و حتی پس از پایان جنگ 12 روزه تاثیرات جدی بر روند خدمات‌رسانی گذاشته، بحث اختلال در سامانه‌های موقعیت‌یابی است؛ موضوعی که همچنان ادامه دارد و باعث ایجاد چالش‌های جدی در خدمات‌رسانی شده است.
اساس بسیاری از خدمات تحویل مبتنی بر تعیین دقیق مقصد کاربران است و مختل شدن جی‌پی‌اس عملا روند تحویل را با مشکل مواجه کرده است. البته شاید این موضوع مستقیما مربوط به روزهای جنگ نباشد، اما در روزهای اخیر که جنگ هم به پایان رسیده، همچنان این مشکل ادامه دارد و تاثیرات آن بر پلتفرم‌ها مشهود است.»
طاهرخانی همچنین معتقد است که علاوه بر موضوع جی‌پی‌اس‌ها در دوران جنگ موضوعات مرتبط با رگولاتوری - که پیش از جنگ نیز وجود داشت- نه‌تنها متوقف نشد، بلکه به شکلی عجیب حتی در روزهای بحران و شرایط جنگی نیز ادامه پیدا کرد. او می‌گوید: «مشکلات ما با رگولاتوری در حالی است که انتظار می‌رفت در آن شرایط بحرانی برخی محدودیت‌های غیرضروری کنار گذاشته شود، اما حوزه دارو همچنان درگیر همان موانع و مسائل رگولاتوری باقی ماند و بسیاری از داروخانه‌ها که پیش از جنگ تحت تاثیر این موضوعات قرار گرفته بودند، در طول جنگ نیز با مشکلات مضاعف مواجه شدند. از سوی دیگر، قطعی گسترده اینترنت که در دوره جنگ رخ داد، عملا باعث شد بخش زیادی از کسب‌وکارها به جای تمرکز بر ارائه خدمت درگیر تثبیت و پایدارسازی کسب‌وکار خود شوند.»
این فعال حوزه سلامت دیجیتال توضیح می‌دهد که رفع اختلال‌های ایجاد شده در سمت داروخانه‌ها و هماهنگی با پیک‌های تحویل و از طرف دیگر انتقال و تطبیق خدمات به بستر اینترنت ملی، همگی عواملی بودند که باعث شدند کیفیت و سطح خدمات، به‌ویژه در بخش‌هایی که نیاز به ارسال و تحویل داشتند، با افت چشمگیر مواجه شود. حوزه سلامت دیجیتال و به‌ویژه پلتفرمهای دارورسانی از این وضعیت آسیب قابل توجهی دیدند.»
نیما فاضلی، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک تهران، نیز در خصوص چالش‌های دوره جنگ برای پلتفرمهای توزیع آنلاین دارو توضیح می‌دهد: «در جریان بحران جنگ 12 روزه و قطعی‌های گسترده اینترنت کسب‌وکارهای فعال در حوزه سلامت دیجیتال با چالش‌های مضاعفی مواجه شدند؛ یکی از مهم‌ترین آنها ملی شدن اینترنت و محدود شدن دسترسی به موتورهای جست‌وجو مانند گوگل بود.» به گفته فاضلی در آن بازه زمانی محدودیت‌های شدیدی اعمال شد که حتی دسترسی به گوگل برای چند روز به‌طور کامل مسدود شد.
او می‌گوید: «در آن چند روز عملا کسب‌وکارهای حوزه سلامت دیجیتال متوقف شدند؛ چرا که این پلتفرم‌ها هنوز در حد برندهای شناخته‌شده در سطح جامعه نیستند که مردم مستقیما وارد سایت یا اپلیکیشن آنها شوند. عمده مراجعه به این پلتفرم‌ها از طریق سرچ گوگل و نتایج جست‌وجوی مرتبط صورت می‌گیرد.»
فاضلی توضیح می‌دهد که کاربران معمولا با جست‌وجو عباراتی مانند «بهترین دکتر»، «بهترین متخصص در یک منطقه» یا حتی نام یک پزشک خاص به پلتفرمهای سلامت دیجیتال هدایت می‌شوند و مسدود شدن گوگل به معنای قطع کامل این مسیر دسترسی بود. این مشکل در روزهای قبل و بعد از انسداد کامل گوگل نیز ادامه داشت؛ زیرا ملی شدن اینترنت باعث شد گوگل ترافیک ایران را شناسایی نکند و پلتفرمهای ایرانی در نتایج جست‌وجو دیده نشوند. از سوی دیگر، ابزارهای تبلیغاتی مانند گوگل ادز نیز از دسترس خارج شده بود و این موضوع باعث شد ظرفیت جذب کاربر برای کسب‌وکارها به‌شدت کاهش پیدا کند.
به گفته فاضلی، این اختلالات و محدودیت‌ها باعث شد بسیاری از شرکت‌های حوزه سلامت دیجیتال طی مدت جنگ 12 روزه با افت شدید درآمد و مراجعه کاربران مواجه شوند. او می‌گوید: «این اختلالات و محدودیت‌ها باعث شد بسیاری از شرکت‌های حوزه سلامت دیجیتال. براساس برآوردهایی که از شرکت‌های عضو انجمن تجارت الکترونیک جمع‌آوری کردیم، میزان ریزش مراجعه کاربران و افت فروش در این شرکت‌ها به‌طور متوسط بین 55 تا 60 درصد بود؛ البته در برخی از روزها و در مورد برخی از شرکت‌ها این عدد حتی به 80 درصد هم رسید.»
به گفته فاضلی، چالش‌های پلتفرمهای سلامت دیجیتال با پایان بحران 12 روزه و آتش‌بس به پایان نرسیده است. او توضیح می‌دهد که اثرات مخرب آن دوره همچنان ادامه دارد و شرکت‌ها عملاً موفق به ریکاوری و بازگشت به وضعیت قبل نشده‌اند. فاضلی تاکید می‌کند: «هرچند آن 10 تا 12 روز تمام شد، اما تبعات آن دوره همچنان پابرجاست. جایگاه سئوی شرکت‌ها و پلتفرم‌ها در گوگل به‌شدت آسیب دیده و دسترسی به ابزارهایی مانند گوگل ادز نیز هنوز به شرایط قبل بازنگشته است.
دلیل این موضوع این است که الگوریتم‌های گوگل بر مبنای یک هیستوری مشخص عمل می‌کنند؛ یعنی یک سابقه تاریخی و داده‌های انباشته که طی زمان درباره هر سایت و اپلیکیشن شکل گرفته است. زمانی که این روند برای مدتی متوقف یا قطع شود، به‌خصوص در حوزه سئو و تبلیغات گوگل، عملاً بخش زیادی از این سوابق و یادگیری‌های الگوریتمی ریست می‌شود.»
او با بیان اینکه در عمل، بسیاری از این پلتفرم‌ها ناچار شده‌اند فرایند رشد خود در گوگل را از ابتدا آغاز کنند، ادامه می‌دهد: «امروز کسب‌وکارهای این حوزه در حال صرف هزینه‌های سنگین در بخش سئو و به‌طور ویژه در گوگل ادز هستند تا صرفاً بتوانند به سطح پیش از جنگ خود بازگردند. این هزینه‌ها صرف توسعه یا رشد جدید نمی‌شود، بلکه صرف بازسازی مسیری است که پیش‌تر با سرمایه‌گذاری زمان و هزینه طی شده بود.
در واقع اثرات مخرب بحران صرفاً به همان 10 تا 12 روز محدود نشد، بلکه سرمایه‌گذاری‌های پیشین شرکت‌ها را هم تا حد زیادی از بین برده و آنها را مجبور کرده تا بازی را از ابتدا آغاز کنند.»
فاضلی تاکید می‌کند: «هر چند آن 10 تا 12 روز تمام شد، اما تبعات آن دوره همچنان پابرجاست. جایگاه سئوی شرکت‌ها و پلتفرم‌ها در گوگل به‌شدت آسیب دیده و دسترسی به ابزارهایی مانند گوگل ادز نیز هنوز به شرایط قبل بازنگشته است. دلیل این موضوع آن است که الگوریتم‌های گوگل بر مبنای یک سابقه مشخص عمل می‌کنند؛ یعنی یک سابقه تاریخی و داده‌های انباشته که طی زمان درباره هر سایت و اپلیکیشن شکل گرفته است. زمانی که این روند برای مدتی متوقف یا قطع شود، به‌خصوص در حوزه سئو و تبلیغات گوگل، عملاً بخش زیادی از این سوابق و یادگیری‌های الگوریتمی ریست می‌شود.»
او با بیان اینکه در عمل بسیاری از این پلتفرم‌ها ناچار شده‌اند فرایند رشد خود در گوگل را از ابتدا آغاز کنند، ادامه می‌دهد: «امروز کسب‌وکارهای این حوزه در حال صرف هزینه‌های سنگین در بخش سئو و به‌طور ویژه در گوگل ادز هستند تا صرفاً بتوانند به سطح پیش از جنگ خود بازگردند. این هزینه‌ها صرف توسعه یا رشد جدید نمی‌شود، بلکه صرف بازسازی مسیری است که پیش‌تر با سرمایه‌گذاری زمان و هزینه طی شده بود.»
کمک به دسترسی بهتر در شرایط بحران
فعالان این حوزه معتقدند که پلتفرمهای توزیع آنلاین دارو و به‌طور کلی سلامت دیجیتال در روزهای جنگ مسوولیت بیشتری برای فراهم آوردن دسترسی بیشتر و بهتر به خدمات به عهده داشتند. مهدی خدادادی، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال سازمان نصر تهران، در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «پلتفرم‌ها در حوزه‌هایی مانند خدمات درمان در محل، دارورسانی و سایر حوزه‌های سلامت دیجیتال پلتفرم‌ها کمک‌های شایانی به مردم ارائه کردند. در این مدت از نهادهای مختلف حتی از وزارت بهداشت و زیرمجموعه‌های آن درخواست‌هایی برای همکاری و ارائه خدمات در حوزه اطلاع‌رسانی، خدمات درمانی و سایر بخش‌ها به ما ارسال می‌شد.
به‌طور مثال، در شرایطی که بسیاری از داروخانه‌ها تعطیل کرده بودند و مردم در تهیه داروهای مورد نیازشان با سردرگمی مواجه شده بودند، پلتفرم‌ها فعال ماندند و ارائه خدمات را ادامه دادند.» او همچنین معتقد است در حوزه خدمات آنلاین نیز با توجه به برهم خوردن تقسیم جمعیتی و افزایش تراکم جمعیت در برخی مناطق، دسترسی مردم به پزشکان و خدمات درمانی با چالش مواجه شده بود؛ اما پلتفرم‌ها تلاش کردند ارائه سرویس‌ها را به شکل مستمر ادامه دهند.
فعالان حوزه سلامت دیجیتال همچنین معتقدند در شرایط پیش از جنگ و پس از آن با نامه‌نگاری‌های متعدد در پی آن بوده‌اند تا مشکلات توزیع آنلاین دارو را رفع کنند، اما همچنان سکوت تنها پاسخی است که از سوی دولت دریافت کرده‌اند. البته اکنون ماه‌هاست که کسب‌وکارهای فعالان در حوزه توزیع اینترنتی دارو به دنبال جدال با سازمان غذا و دارو ضررهای سنگینی را متحمل شده‌اند.
0 دیدگاه